Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 lan rộng trên toàn cầu, làm chao đảo hầu hết các nền kinh tế như hiện nay, thì việc ký kết hiệp định EVFTA giữa Việt Nam với liên minh Châu Âu (EU) và đi vào thực thi có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với nền kinh tế nước ta và các nền kinh tế của Liên minh Châu Âu.

Đồng chí Bùi Thanh Sơn Ủy viên BCH Trung ương Đảng – Thứ trưởng thường trực Bộ Ngoại giao và đồng chí Phan Trọng Tấn – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ cùng các đại biểu tại buổi tọa đàm khu vực Bắc bộ về Hội nhập quốc tế và phát triển bền vững trong tình hình mới – Triển khai hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu  (EVETA)

Sở Công thương tỉnh Phú Thọ nhận định những cơ hội mà EVFTA mang lại cùng với những khó khăn, thách thức khi thực thi Hiệp định mà các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và doanh nghiệp tỉnh Phú Thọ nói riêng phải đối mặt. Chúng ta xác định Liên minh châu Âu (EU) với 27 nước thành viên luôn là đối tác kinh tế và thương mại có vị trí rất quan trọng, có sức ảnh hưởng lớn đến sự phát triển kinh tế, thương mại của nước ta; là khu vực chiếm tỷ trọng lớn trong quan hệ thương mại và là một thị trường trọng điểm, mang tầm chiến lược đối với các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam bao gồm: Dệt may, nông sản, lâm sản, thủy hải sản, giày dép, điện tử, đồ gỗ... Cam kết mở cửa có lộ trình, sẽ là lợi thế đối với hàng hóa xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam so với hàng hóa xuất khẩu của các nước khác, đặc biệt là các nước châu Á vào thị trường EU. Khi EVFTA có hiệu lực và đi vào thực thi thì lợi thế này càng được phát huy hiệu quả. Đối với tỉnh Phú Thọ một số ngành hàng có khả năng xuất khẩu vào thị trường EU bao gồm: Hàng dệt may, da giày, đồ gỗ, sản phẩm chè các loại, một số sản phẩm nông sản, thực phẩm chế biến...

Hiệp định EVFTA giữa Việt Nam - Liên minh Châu Âu (EU) có hiệu lực sẽ mở ra những cơ hội mới cho Việt Nam, như:

Đối với người tiêu dùng: Sẽ được đón nhận các sản phẩm, hàng hóa và dịch vụ có chất lượng cao, giá thành rẻ hơn do được miễn thuế hải quan nhất là trong các lĩnh vực như dược phẩm, chăm sóc sức khỏe, xây dựng, giao thông… 

Đối với người lao động: Hai Hiệp định mang đến cơ hội việc làm cho người lao động, khi các Hiệp định được thực thi, các công ty Việt Nam và các công ty nước ngoài có trụ sở tại Việt Nam sẽ có điều kiện mở rộng sản xuất, kinh doanh, theo đó nhu cầu về tuyển dụng lao động sẽ tăng cao trong thời gian tới, mang đến cho người lao động nhiều vị trí và việc làm, qua đó cải thiện đời sống của nhân dân, của người lao động.

 Đối với doanh nghiệp: Ngay sau khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực và đi vào thực thi, EU cam kết xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với khoảng 85,6% dòng thuế, tương đương 70,3% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU. Và theo nội dung cam kết của EU được thể hiện trong Hiệp định, thì sau 07 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với 99,2% số dòng thuế, tương đương 99,7% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU. Đây sẽ là một điều kiện vô cùng thuận lợi, một sự đột phá mới, mở ra cơ hội rất lớn đối với các doanh nghiệp, tạo ra lợi thế cạnh tranh về giá hàng hóa xuất khẩu khi so sánh với giá của các quốc gia trong khu vực, khi họ xuất khẩu các sản phẩm của họ sang thị trường EU. Tuy nhiên, hàng hóa của chúng ta đang bị sức ép cạnh tranh khá lớn từ các nước trong khu vực có hàng hóa xuất khẩu vào EU vì một số lý do như: Họ có lợi thế hơn chúng ta về giá các nguyên liệu đầu vào, năng suất lao động, giá thành sản phẩm... vì vậy, các sản phẩm của họ thường có giá thành cạnh tranh hơn sản phẩm của chúng ta. Thì nay nhờ có Hiệp định EVFTA, Việt Nam chúng ta đã giải quyết được bài toán này và có thể sẽ khiến cho các đối thủ xuất khẩu hàng hóa vào EU của chúng ta bị bỏ lại đằng sau và đây chính là một trong những cơ hội của EVFTA mang lại cho doanh nghiệp.

Tạo lợi thế cạnh tranh cho các DN khi tham gia vào các chuỗi cung ứng: Việt Nam chúng ta đã và đang tham gia vào các chuỗi cung ứng toàn cầu, việc miễn giảm các loại thuế xuất nhập khẩu từ Hiệp định EVFTA mang đến nhiều lợi ích cho các doanh nghiệp, khi mà giá thành của các sản phẩm chúng ta sản xuất giảm xuống, tạo lợi thế cạnh tranh với các nước khác trong khu vực. Trong bối cảnh dịch COVID-19 làm đứt gãy các chuỗi cung ứng toàn cầu, thì EVFTA có tác động tích cực đến Việt Nam trong việc thiết lập các chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị mới với EU...

Tạo lợi thế cạnh tranh trong khối ASEAN: Các nước ASEAN đang cạnh tranh quyết liệt với nhau và các nước khác trong việc xuất khẩu hàng hóa sang EU, việc chúng ta dẫn đầu các nước trong khu vực ASEAN trong việc ký kết EVFTA, là một lợi thế quan trọng, giúp cho hàng hóa của các doanh nghiệp Việt Nam tiến sâu và nhanh hơn vào thị trường EU, thông qua việc miễn giảm các dòng thuế nhập khẩu, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ được lợi hơn từ hàng hóa, nguyên liệu nhập khẩu với chất lượng tốt và ổn định, với mức giá hợp lý hơn từ EU. Các doanh nghiệp Việt Nam còn có thêm nhiều cơ hội được tiếp cận với các máy móc, thiết bị, công nghệ và kỹ thuật cao từ các nước EU, qua đó giúp nâng cao năng suất và cải thiện chất lượng sản phẩm.

Khó khăn và thách thức:

Thách thức về các rào cản kỹ thuật: Với một loạt thách thức về các rào cản kỹ thuật như: An toàn vệ sinh thực phẩm, vệ sinh dịch tễ, quy tắc ứng xử, các quy định về bảo vệ môi trường, về nguồn gốc xuất xứ của hàng hóa nhập khẩu vào EU, các quy định về tỷ lệ nội địa hóa, vấn đề bảo hộ sở hữu trí tuệ sẽ gây không ít khó khăn cho các doanh nghiệp.

Sức ép cạnh tranh với hàng hóa của EU: Khi chúng ta mở cửa thị trường Việt Nam cho hàng hóa của EU, đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải chấp nhận cạnh tranh sòng phẳng với các doanh nghiệp EU, vốn là những doanh nghiệp rất bài bản, sản phẩm có chất lượng cao, mẫu mã đẹp, có sức cạnh tranh rất cao nhờ được hưởng lợi từ việc miễn thuế của EVFTA. Do vậy các doanh nghiệp Việt Nam sẽ chịu áp lực cạnh tranh rất lớn ngay trên sân nhà đòi hỏi phải không ngừng đổi mới sáng tạo theo hướng đầu tư nâng cao giá trị gia tăng, chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên do cam kết mở cửa thị trường có lộ trình do đó sức ép cạnh tranh theo Hiệp định là sức ép hợp lý, có lộ trình phù hợp.

Thách thức trước các biện pháp phòng vệ thương mại: Theo các chuyên gia thương mại, khi hàng rào thuế quan không còn là công cụ hữu hiệu để bảo vệ các doanh nghiệp, các thị trường nhập khẩu thường có xu hướng áp dụng các biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp hay tự vệ để bảo vệ sản xuất nội địa và EU cũng không phải là ngoại lệ, thậm chí EU là một thị trường thường xuyên sử dụng các công cụ này, vì vậy đây cũng là thách thức lớn đối với các doanh nghiệp của chúng ta.

Thách thức từ cạnh tranh nguồn lao động: Khi nền kinh tế của chúng ta mở cửa theo các cam kết EVFTA, các quá trình dịch chuyển sản xuất bắt đầu hình thành và làn sóng các nhà đầu tư từ EU sẽ tràn vào nước ta, tạo ra sự cạnh tranh về nguồn lao động trong các ngành, do đó sẽ có các ngành nghề sẽ thiếu lao động cục bộ đặc biệt là nguồn lao động kỹ thuật cao.

Doanh nghiệp thiếu thông tin: Hiện nay, đa phần các doanh nghiệp Việt Nam đều quen với cách tiếp cận thông tin qua các trang website của Việt Nam giới thiệu về đất nước, về thị trường EU, mà các trang web này nhiều khi không được cập nhật thường xuyên, dẫn đến lượng thông tin có hạn, không đề cập sâu rộng về các vấn đề thị trường, nhu cầu về hàng hóa nhập khẩu cũng như các quy định về hàng hóa nhập khẩu vào thị trường EU. Mặc dù các bộ, ngành TW cùng các cơ quan đại diện thương mại của Việt Nam tại các nước ngoài và đặc biệt tại các nước EU thời gian qua cũng rất cố gắng, nỗ lực cung cấp các thông tin hữu ích về thị trường nước ngoài cho các Doanh nghiệp, tuy nhiên các doanh nghiệp chúng ta cần chủ động tiếp cận các nguồn thông tin thông qua các trang website của các nước trong thị trường EU, điều này đòi hỏi các doanh nghiệp cần có kế hoạch đào tạo bồi dưỡng cho nhân viên, nhất là nhân viên làm trong lĩnh vực xuất nhập khẩu có trình độ ngoại ngữ và chuyên môn nhất định, đủ để tiếp cận các thông tin từ các trang website nước ngoài vì muốn tận dụng các cơ hội tốt từ EVFTA, các doanh nghiệp chúng ta phải chủ động nắm vững, hiểu rõ không những các quy định của EVFTA, các quy định về hàng hóa tại thị trường EU, mà còn phải liên tục và cập nhật các thông tin về thị trường khó tính này.

Các doanh nghiệp Việt Nam chưa được chuẩn bị kiến thức, kỹ năng đầy đủ về xuất khẩu hàng hóa sang EU: Do thiếu thông tin về thị trường EU, cũng như các quy định đối với hàng hóa nhập khẩu vào EU, các doanh nghiệp Việt Nam hầu như hiện nay chưa sẵn sàng để bắt đầu cuộc chơi lớn này, trong khi các quy định về hàng hóa nhập khẩu vào thị trường các nước EU không hề dễ dàng, khi hàng hóa bị rào cản của các quy định về nguồn gốc xuất xứ, mẫu mã, chất lượng sản phẩm, các quy định về bảo vệ môi trường về sở hữu trí tuệ…, đây là một trong những thách thức lớn nhất đối với doanh nghiệp Việt Nam khi bước vào quá trình thực thi Hiệp định.

Doanh nghiệp Việt Nam thiếu vốn cho sản xuất, kinh doanh: Doanh nghiệp Việt Nam 98% là DN nhỏ và vừa, tuy nhiên số lượng doanh nghiệp siêu nhỏ (với số lao động không quá 10 người và tổng số vốn không quá 3 tỷ VNĐ) và doanh nghiệp nhỏ (số lượng lao động không quá 100 người, tổng số vốn dưới 20 tỷ VNĐ) chiếm đến trên 70%. Bước vào thực thi EVFTA các doanh nghiệp sẽ gặp phải những khó khăn vì nguồn vốn rất hạn chế, trong khi các điều kiện theo quy định của EVFTA về công nghệ, kỹ thuật, môi trường, nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm, tỷ lệ nội địa hóa... là rất khắt khe, đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư rất lớn và đầu tư có chọn lọc.

* Một số khuyến cáo đối với doanh nghiệp khi hiệp định EVFTA có hiệu lực:

Một là, Doanh nghiệp cần lưu ý, trong vòng 7 năm đầu tiên, hàng hóa Việt Nam khi xuất khẩu sang EU sẽ được lựa chọn thuế suất ưu đãi nhất trong số các cơ chế ưu đãi thuế quan mà EU dành cho Việt Nam (EVFTA). Tuy nhiên, doanh nghiệp cần lưu ý đến việc đáp ứng các quy định về quy tắc xuất xứ theo từng cơ chế.

Hai là, Chủ động chuẩn bị năng lực, nguồn hàng, nâng cao sức cạnh tranh thông qua việc xây dựng kế hoạch dài hạn, bài bản, nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh thông qua ứng dụng khoa học và công nghệ, học tập, áp dụng các mô hình thành công đã có để có sự chuẩn bị tốt nhất khi phải đối mặt với áp lực cạnh tranh.

Ba là, Chủ động hợp tác, liên kết để nâng cao sức mạnh, tạo chuỗi cung ứng thông qua thúc đẩy liên kết sản xuất giữa doanh nghiệp, hợp tác xã và người nông dân, hộ sản xuất, từ đó hoàn thiện chuỗi giá trị từ sản xuất, canh tác, chế biến và phân phối tới người tiêu dùng, từ đó đảm bảo chất lượng sản phẩm, đáp ứng các yêu cầu chặt chẽ của Hiệp định và tiêu chuẩn cao của EU.

Bốn là, Nâng cao trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, chú ý đến vấn đề phát triển bền vững của Hiệp định, cụ thể cần lưu ý đến các nguyên tắc, tiêu chuẩn về lao động (ví dụ như quy định về chấm dứt hình thức lao động cưỡng bức, không được sử dụng lao động trẻ em, không được phân biệt đối xử về việc làm và nghề nghiệp tại nơi làm việc...), và các quy định, nguyên tắc về bảo vệ môi trường (ví dụ như yêu cầu về chống biến đổi khí hậu, bảo tồn đa dạng sinh học, quản lý rừng và lâm sản, bảo vệ tài nguyên sinh vật biển và thủy sản) do đây là những nội dung mà phía EU đặc biệt quan tâm.

Năm là, Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần chủ động và chuẩn bị các biện pháp đối phó với các vụ kiện về phòng vệ thương mại thông qua việc theo dõi tình hình thị trường, giá cả, các điều kiện trong giao thương, nâng cao năng lực.

Thời gian vừa qua, Chính phủ cùng các bộ, ngành Trung ương và các địa phương đã luôn đồng hành cùng người dân và các doanh nghiệp, với vai trò chủ đạo, Chính phủ đã có các chỉ đạo sâu sát, quyết liệt, đưa ra các giải pháp tích cực và hữu hiệu, đưa người dân vượt qua và chiến thắng trong cuộc chiến chống đại dịch Covid-19. Trong thời gian tới chúng ta tin tưởng sâu sắc rằng Chính phủ, các bộ ngành và các địa phương cũng sẽ đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp trong sân chơi EVFTA, với vai trò chủ đạo, sẽ dẫn dắt các doanh nghiệp vượt qua các khó khăn, rào cản, tận dụng các cơ hội do Hiệp định mang lại, thực thi hiệu quả các quy định của EVFTA, qua đó góp phần đưa kinh tế Đất nước phục hồi và phát triển./.

Đặng Việt Phương

Phó Giám đốc Sở Công Thương